Lichaamstaal interpreteren is lang niet altijd eenvoudig. Als iemand tijdens een onderonsje z'n armen over elkaar slaat maar verder geen spanning in bijvoorbeeld de schouders vertoont kun je niet zeggen dat dit een ‘gesloten’ houding is. Toch wordt dat helaas vaak voor waar aangenomen zonder dit te verifiëren. Iemand kan immers aandachtig en betrokken zijn, maar simpelweg even niet weten waar hij zijn handen moet laten, of heb ik het mis? De armen over elkaar slaan is net zoiets als de voeten om elkaar draaien of de handen bij elkaar brengen. Het even op jezelf zijn en een 'bubble' met jezelf maaktje nog geen zielig gedrocht. We hebben het allemaal zonder erbij stil te staan: lichaamstaal, hèt verschil met 'gedrag'.
We duiken wat dieper. De foto (rechts) toont een momentopname. Een meisje wat ‘nee’ schud zonder dat we beweging zien. De linker wenkbrauw is omhoog getrokken. Aangezien de linkerkant van het gezicht persoonlijke emoties beter uitdrukken dan de rechterkant zullen we de foto eens interpreteren. Zit er dan zoveel verschil tussen de beide gezichtshelften..?
Bij mensen met veel emotionele bagage, zoals bij veel ouderen is te zien, zul je kunnen waarnemen dat het linkeroog vaak kleiner oogt dan het rechter.
Let er maar eens op als je moe bent of stress ervaart. Het rechteroog zal weinig van grootte veranderen terwijl het linkeroog op actuele emoties reageert. Het rechteroog is als een venster naar de buitenwereld: hoe we gezien willen worden door de ander. Het is de reden waarom de meeste mensen liever met de rechterkant van hun gezicht willen worden gefotografeerd of waarom MonaLisa ons met het linkeroog aankijkt: ze zoekt je letterlijk op!
De wenkbrauwen: het zoeken naar contact met of bevestiging van de ander.
Op de foto (hierboven) zien we ook dat alleen de linker wenkbrauw omhoog staat waarmee het een persoonlijke connotatie krijgt. De dichtgeperste mond zegt genoeg; ze zal niets zeggen en weet het antwoord niet. Het hoofd, naar rechts gedraaid ten opzichte van degene die ze aankijkt, geeft de subtiele tegenstelling tussen kijkrichting en laterale stand van het hoofd (het hoofd buigt licht naar links) een probleem wat vraagt om een antwoord. Het is de essentie van onderwijs in lichaamstaal: anticiperen op de non verbale communicatie van de ander. Je eigen lichaamstaal kun je immers niet veranderen!
Als je beschrijft hoe groot de vis was die je hebt gevangen (beschrijvende gebaren noemen we figuratieve gebaren) zal het gebaar verder van het lichaam worden gemaakt dan wanneer je emotioneel bent en een vriend of vriendin probeert te overtuigen van je gevoelens. Je zult merken dat gebaren dan dicht op het lichaam worden gemaakt. Projectieve gebaren zijn gebaren die overigens geen andere betekenis hebben dan je gevoelens, passie of emoties te ondersteunen.
De foto toont ons ook geopende handpalmen die niets verbergen, met de handen ver uit elkaar.
We kunnen er uit opmaken dat zij verdeeld is; een keuze of tweedeling waarmee ze moeite heeft.
Gebaren zijn veelzeggend en mooi om te bestuderen. Sommige gebaren maken we dichtbij het lichaam, vaak associatief wat betreft het onderwerp of onze gesprekspartner die we in onze belevingswereld willen betrekken.
Andere gebaren maken we verder van het lichaam zoals op de foto. Het toont de afstand tot het onderwerp van de discussie weer (dissociatie) waar het meisje op de foto kennelijk geen raad mee weet. Twee belangrijke categorieën gebaren die best handig zijn om te zien waar mensen het over hebben zijn projectieve en figuratieve gebaren.
Als je beschrijft hoe groot de vis was die je hebt gevangen (beschrijvende gebaren noemen we figuratieve gebaren) zul je een gebaar maken met gestrekte armen, ver weg. Maar als je een vriend of vriendin probeert te overtuigen van je gevoelens zul je merken dat je passie wordt overgebracht door gebaren dicht op het lichaam. Projectieve gebaren zijn gebaren die overigens geen andere betekenis hebben dan om je gevoel, passie, emotie uit te drukken.
Het hoofd zegt stilletjes wat we bedoelen.
De eerste draai van het hoofd als we ‘nee’-schudden, op bovenstaande foto niet te zien, draait het hoofd op zijn as van rechts naar links waarbij het rechteroog naar voren komt. Onze ratio wijst resoluut af.
Maar soms gebeurt het tegenovergestelde en draai je je hoofd in reactie van links naar rechts. Allebei duiden op 'nee', maar als je de ander niet wil kwetsen durf je soms geen nee te zeggen. Het verschil is subtiel maar oefening leert je het verschil te zien wat je helpt om bij het vermoeden van een leugen(tje) de observatie kan bevestigen.
© Gerard Stokkink, oud-docent lichaamstaal H v A en hoofd-docent E L N.