De stand van het hoofd kan tijdens een gesprek veel duidelijk maken over de onderlinge relatie binnen het onderwerp van gesprek. Normaal staat het hoofd ‘neutraal’, rechtop dus, maar al snel zul je beseffen dat mensen hun hoofd op allerlei manieren bewegen als je erop let.
Het hoofd draait op de atlas, de bovenste nekwervel die het hoofd draagt en kan op drie manieren tegelijk bewegen: rotatie (nee-knikken), lateraal (hoofd zakt naar linker of rechter schouder) en sagittaal (kin omhoog of omlaag: het 'ja-knikken). Elke aparte positie krijgt een genuanceerde betekenis zodra we in gesprek zijn (de context dus).
Als je tijdens een gesprek je hoofd naar achteren kantelt door je kin te tonen kan dit hautain of minachtend overkomen. Je kijkt vanuit deze positie letterlijk op de ander neer. Je toont je soort van 'onderdanig' zodra je je hoofd buigt. Daarom staat deze hoofdas te boek als de hiërarchische stand (as) van het hoofd.
- De grote hersenen zijn verdeeld in twee helften, hemisferen genoemd. De linker- en rechterhelft worden met elkaar verbonden door de hersenbalk en wisselt informatie uit tussen de hersenhelften.
- Grofweg stuurt de linker hersenhelft de rechter lichaamshelft aan en speelt het een rol bij taal met name woordkennis, logica, analytisch vermogen, volgorde, details en getallen. We zien deze eigenschappen terug op de rechterkant van het lichaam.
- De rechterhersenhelft is de intuïtieve helft die fantaseert en dingen in zijn geheel beziet. Kunst en muziek, godsdienst, rituelen en mystiek huizen in deze hersenhelft. We kunnen er nieuwe ideeën en concepten mee creëren; holistisch, intuïtief en metaforisch denken of complexe relaties, patronen en structuren mee begrijpen. We zien dit terug op de linkerkant van het lichaam.
- Sommige functies zitten alleen in de linker- of rechterkant van de hersenen.
- Rechteroog projecteert naar linkerhersenhelft, linkeroog naar de rechterhersenhelft.
Hoofdhoudingen geven, vaak geheel onbewust, belangrijke informatie over de onderlinge verstandhouding tijdens een gesprek. Ze zijn van groot belang bij de interpretatie van lichaamstaal zoals we allemaal kennen, maar onbewust 'processen'. De drie verschillende hoofdhoudingen geven gecombineerd 27 verschillende standen van het hoofd met ieder een eigen betekenis en nuance. Op bijgaande foto zien we een moeder met kind. Het hoofd naar links gekanteld; het toont empathie. De laterale hoofdas is links (het oor buigt naar de linker schouder). Indien we het niet met de ander eens zijn, neigt het hoofd juist de andere kant op, met het oor naar de rechter schouder: we zijn alert.
Als derde mogelijkheid roteert het hoofd wanneer we ‘nee’-schudden. Deze beweging is belangrij omdat het niet alleen aangeeft hoe de informatie (via de ogen) in de hersenen binnenkomt, maar kan ook aantonen of we liegen. De rechterhersenhelft zoekt de onderlinge band en communicatie, de band met de ander. We zien dit bijvoorbeeld als we naar nieuwslezers kijken. Wanneer zij het hoofd naar rechts draaien en ons met het linkeroog aankijken, is de rechter hersenhelft actief en zal de informatie meer met meer gevoel worden gegeven.
Het rechteroog zet de kijker op afstand.
De linkerhersenhelft heeft als belangrijkste eigenschap controle en analyse. Met welk oog de ander je aankijkt is van belang, ofschoon we denken dat we de ander met twee ogen aankijken. Meestal is dat niet helemaal waar, kijk maar eens welk oor je ziet als je er recht voor zit. De manier waarop iemand je aankijkt (links of rechts) komt ook 'anders binnen' zul je merken!
De meeste combinaties van de hoofdas (draaien, kantelen of omhoog/buigen) geven betekenis aan de achterliggende gedachte en de daarbij behorende emotie. In colleges op universiteiten geef ik studenten opdracht plaatjes van hoofdhoudingen te interpreteren zonder te kijken naar de bijgaande gezichtsexpressie. Studenten in groepjes van drie geven al snel de correcte interpretatie na de informatie over de individuele hoofdassen. Daar de stand van het hoofd tijdens een gesprek snel verandert is de grootste gemene deler tijdens een gesprek voldoende. Deze wordt onafhankelijk van onbewust getoonde gezichtsexpressie, zit- of sta-posities, evt. gebaren, stand van ogen, handen, mond of tong bewegingen geanalyseerd.
© Gérard Stokkink
Reactie schrijven
Rob Teunissen (donderdag, 17 december 2020 08:30)
Mijn rechter oog oog werkt beter dan mijn linker oog vanwege mijn AMD. Maakt dit verschil in de interpretatie?
Gerard Stokkink (donderdag, 17 december 2020 09:35)
Vergelijk het met een stijve nek. Als iemand daardoor zijn hoofd niet soepel beweegt zien we dit en houden er rekening mee. Zo ook wanneer iemand doof is of bijv. een oog mist. De persoon kan/zal dit zelf aangeven en zo niet zijn houding aanpassen waardoor de handicap voor de ander herkenbaar wordt. Het kan natuurlijk ook zijn dat iemand met een handicap dit zelf aangeeft, zeker wanneer het gesprek voor hem belangrijk is.