Algemeen

Body language as integral part of human communication

Algemeen

Albert Mehrabian, emeritus-hoogleraar psychologie aan de Amerikaanse universiteit UCLA in Los Angeles, publiceerde in 1971 een studie over het belang van non verbale communicatie.

Nog steeds worden zijn inzichten geciteerd en gebruikt in presentaties: 7% woord, 38% stemgebruik en 55% lichaamstaal. Maar als we er goed over nadenken komen we op een heel andere conclusie. Zodra we in gesprek zijn is lichaamstaal integraal onderdeel van de communicatie en beïnvloedt -in meer of mindere mate onbewust- het gesprek. Niemand zal ontkennen dat lichaamstaal onze reactie beïnvloedt, maar zal hetgeen wordt gezegd niet onbelangrijk(er) vinden.

Lichaamstaal heeft invloed op de communicatie doordat we het kunnen zien en er op kunnen inspringen. We reageren lichamelijk zodra we iets bevestigen of wanneer we zien dat er iets wordt beweerd wat 'zichtbaar' niet klopt.

In de communicatiewetenschappen probeert men eerst te begrijpen wat iemand denkt of voelt om vervolgens te zien hoe het lichaam zich gedraagt om ervan te leren. Nu weten we dat als we het lichaam observeren, we kunnen ontdekken wat iemand echt denkt en voelt. Niet observeren om te leren maar leren observeren is de essentie van de studie."

Elke dag veranderen onze gedachten door de mensen om ons heen. Op dezelfde manier veranderen wij gedachten van anderen. Bewegingen van het lichaam -lichaamstaal- verandert consequent mee met onze gedachten, waardoor ook de manier waarop we ons uitdrukken door onze stem en woordgebruik voortdurend verandert.

Is het (on)mogelijk om in percentages uit te drukken welk deel lichaamstaal is?

Als we rond ons veertigste gemiddeld 6 uur per dag in gesprek zijn, hebben we gemiddeld al 43000 uur zwijgend gekeken naar de lichaamstaal van de ander. Dat is zo'n kleine 5 jaar van het leven! Al die jaren die we hebben gebruikt om te zien of de ander naar ons luisterde en of hij ons begreep, het met ons eens was en of hij ook wat wilde zeggen. Allemaal momenten waarin gedachten in lichaamstaal werden uitgedrukt.

Mensen kunnen hun woorden manipuleren, maar het lichaam kan niet liegen!

Lichaamstaal is een natuurlijke uitlaatklep voor emoties die we slechts met moeite kunnen bedwingen. En ook al zouden we onze emotie willen verbergen; er is altijd 'iets' zichtbaar! Zo zien we bij officiële persconferenties bijvoorbeeld spanning ontstaan bij sprekers wanneer de handen naar gezicht vertrekken of de of sprekersdesk vastpakken wanneer een mededeling moeilijk is. Denk hierbij aan toespraken van oud-premier Rutte tijdens de corona epidemie.

De hersenen & lichaamstaal

Emoties zijn razendsnel!

Vroeger dachten we ten onrechte dat we eerst bang werden en daarna vluchten, maar onderzoek wijst op het tegendeel. Pas als we voor ons leven vrezen, realiseren we ons dat we bang zijn..! Dit overlevingsmechanisme is ook te zien als we autorijden; we reageren al vóórdat we het gevaar hebben kunnen analyseren. Als we op ons ‘bewuste' brein zouden moeten wachten zijn we al te laat... Zo ook bij sporten, etc...

Tussen emotie en beweging bestaat altijd hechte samenwerking door de amygdala gereguleerd. Het lichaam reageert spontaan op wat er op ons afkomt en reageert al op onze omgeving vóórdat we ons ervan bewust zijn.

William James, psycholoog in de late negentiende eeuw symboliseerde dit proces met een klassiek geworden voorbeeld: “Als je tijdens een wandeling een beer ontmoet denk je dan eerst aan vluchten of wordt je bang en vlucht je om die reden..? “

Het hoofd draait op drie manieren op zijn as. Iedere wending heeft betekenis. Wanneer we drie verschillende hoofd-assen combineren - 'ja'-knikken, 'nee'-schudden of de ander onze kin tonen- en deze verschillen analyseren, kunnen we belangrijke signalen zien die de onderlinge communicatie kenmerken, los van de -al of niet gemanipuleerde- expressie die daarbij op het gezicht te lezen is. Daarbij komt, dat gezichtsexpressies en gebaren niet zo universeel zijn als we tot voor kort dachten. Sommige zijn afhankelijk van de cultuur waarin ze voorkomen, zoals gebaren in de duikwereld. Zo verschillen gebaren en oogreflexen in de Arabische cultuur van de westerse, omdat deze gerelateerd zijn aan de schrijfrichting en dus een cultureel verschil is.

De handen werken als tentakels van onze hersenen en spelen een belangrijke rol in wàt we communiceren. Bewegingen van de handen worden vanuit het reptiele brein gestuurd en leiden hun 'eigen' leven, net als in de dierenwereld. Onze handen zijn amper te controleren als we praten, en dat is maar goed ook! Ze verduidelijken wat we bedoelen en geven op verschillende manieren informatie.

Zo worden de handen o.m. gebruikt om het lichaam te 'verlossen' van jeuk als we dat tijdens een gesprek voelen opkomen. Zodra de hand 'ergens' het hoofd of lichaam -zonder aanwijsbare reden- aanraakt (huidaandoening o.i.d.daargelaten) en we onszelf krabben, gebeurt dit vaak automatisch en zelden bewust, zonder erbij na te denken. Maar: wààr het kriebelt laat het exact zien wat de achterliggende gedachte is. De plek waar de hand op het lichaam heengaat wordt door histamine -vanuit de hersenen- aangestuurd en geeft de boodschap! Het lichaam doet niets voor niets en werkt als het ware als een woordenboek. Voorbeeld: zodra je jezelf bedoelt, gaat de hand naar je borstbeen..."bedoel je mij..??"

Deze z.g. micro-itches in dit 'auto'-contact geeft informatie over het denkproces. De neurobiologie leert ons dat het lichaam wordt gestuurd door zenuwimpulsen die vanuit de hersenen worden gestuurd.

Liegen is fundamenteel onderdeel van menselijke communicatie, waarbij symbolen worden gebruikt in zowel taalgebruik als lichamelijke- en gezichtsuitdrukkingen (Burgoon,1994). Toch is het herkennen van een leugen geen doel van de studie bij ELN. Het is een bijproduct! Omdat authenticiteit en cognitie onderdeel zijn van de studie is het mogelijk een gedetailleerde analyse te maken van de leugen. Alles wat niet wordt gezegd wordt door het lichaam op de één of andere manier geuit, wat ongetwijfeld aanleiding is om de vraagstelling aan te scherpen. (literatuur en onderzoek)

Burgoon onderscheidt vier belangrijke communicatiestrategieën: impressie-, gespreks- , emotie- en de relationele management waarbij beeldbeheer en relatie-communicatie bedekken wat iemand van zichzelf laat zien (image).

De veronderstelling dat iemand liegt kan nooit alleen op micro-expressies worden gebaseerd, dat zou te simpel zijn. Cognitief met woorden plus het lichaam zijn onderdeel, waarbij ook de context een belangrijke rol speelt (Ekman 2003).

- Emotie-management is een manier waarop mensen emotionele ervaringen en expressies beheren tijdens de interactie.

- Conversatiebeheer is de wijze waarop een interactief persoon het gesprek controleert (initiëren van thema of wending geven aan het gesprek).

Bodysystemics® methode

Lichaamstaal = preverbaal

de rol van emoties :

onder- of bovenliggend ?

Mond- en tong :

wat we niet hardop zeggen

het gezicht :

wat er in ons omgaat

Is lichaamstaal universeel?

Zijn emoties onafhankelijk van de cultuur waar we in opgroeien.?

In recente edities van PNAS geven Schotse wetenschappers van de Universiteit van Glasgow (m.n. prof. Rachael Jack) de algemene basisemoties (Paul Ekman) een nieuwe kijk. Zij gebruikten een grafisch programma om 3D-afbeeldingen van basisemoties op gezichten te vormen. Vervolgens toonde men de afbeeldingen aan 4800 vrijwilligers van West-Europese en Aziatische afkomst die de emotie moesten benoemen en scoren op een schaal van 1 tot 5.

Volgens de onderzoekers laten de resultaten zien dat de zes basisemoties niet zo universeel zijn als we dachten. Ze zijn vooral toegespitst op emoties die we in de Westerse cultuur belangrijk vinden. Wat bleek uit het onderzoek? West-Europese deelnemers waren vrijwel perfect in staat om alle emoties te herkennen. Aziatische tegenhangers daarentegen slaagden er een stuk minder in. Zij haalden vooral verbazing, angst, afschuw en boosheid door elkaar. Waarschijnlijk worden schaamte, trots en schuldgevoel beter herkend door Aziaten omdat die belangrijk zijn binnen de eigen cultuur zo denken de onderzoekers. Dit alles betekent automatisch dat het herkennen van emoties voor een deel cultureel bepaald is en daarmee niet bij geboorte vastligt.

3 bijzondere video's over mensen en emoties