Body language as integral part of human communication
Algemeen
“In de communicatiewetenschappen probeert men eerst te begrijpen wat iemand denkt of voelt om vervolgens te zien hoe het lichaam zich gedraagt om ervan te leren.
Nu weten we dat als we het lichaam observeren, we kunnen ontdekken wat iemand echt denkt en voelt.
Niet observeren om te leren maar leren observeren is de essentie van de studie."
Albert Mehrabian, emeritus-hoogleraar psychologie aan de Amerikaanse universiteit UCLA in Los Angeles, publiceerde in 1971 een studie over het belang van non verbale communicatie. Nog steeds worden zijn inzichten geciteerd en gebruikt in presentaties: 7% woord, 38% stemgebruik en 55% lichaamstaal. Maar als we er goed over nadenken komen we op een heel andere conclusie.
Zodra we in gesprek zijn is lichaamstaal integraal onderdeel van de communicatie en beïnvloedt -in meer of mindere mate onbewust- het gesprek. Niemand zal ontkennen dat lichaamstaal onze reacties beïnvloedt, maar zal het gesproken woord niet onbelangrijker vinden. Lichaamstaal heeft invloed op de communicatie doordat we lichaamstaal zien: de gedachten die de ander niet uitspreekt. Daarbij komt, dat wanneer je gesprekspartner naar je luistert, hij/zij dus de helft van de tijd zwijgt om naar je lichaamstaal te kijken, evenzo gebeurt dit ook andersom.
Elke dag veranderen onze gedachten door de mensen om ons heen. Op dezelfde manier veranderen wij gedachten van anderen. Bewegingen van het lichaam -lichaamstaal- verandert consequent mee met onze gedachten, waardoor ook de manier waarop we ons uitdrukken door onze stem en woordgebruik voortdurend verandert.
Is het (on)mogelijk om in percentages uit te drukken welk deel lichaamstaal is?
Als we rond ons veertigste gemiddeld 6 uur per dag in gesprek zijn geweest, hebben we gemiddeld 43000 uur zwijgend gekeken naar de lichaamstaal van de ander. Dat is zo'n kleine 5 jaar van het leven!
Jaren die we hebben gebruikt om te zien of de ander naar ons luisterde, of hij ons begreep, het met ons eens was, of hij ook wat wilde zeggen. Allemaal momenten waarin gedachten door lichaamstaal werden bepaald.
Mensen kunnen woorden manipuleren, maar het lichaam heeft niet geleerd om te liegen. Het lichaam kan niet liegen! Het is een natuurlijke uitlaatklep voor emoties die we slechts met moeite kunnen bedwingen. En ook al zouden we emoties willen verbergen; er wordt altijd 'iets' zichtbaar, wat het ongezegde aantoont. Zo zien we bijvoorbeeld op officiële persconferenties spanningen bij de spreker ontstaan wanneer de handen naar het gezicht gaan of de tafel/sprekersdesk vastpakken wanneer een mededeling moeilijk is. Denk hierbij aan toespraken van oud-premier Rutte tijdens de corona epidemie.
ELN biedt alle tools om aan de hand van lichaamstaal de communicatie te verbeteren .
Gerard Stokkink: "Van onze eigen lichaamstaal zijn we ons doorgaans niet bewust totdat we erover nadenken. Vaak subtiel en onopgemerkt toont ons lichaamstaal wat we voelen en denken. Dat maakt lichaamstaal 'pure' communicatie. We reageren dagelijks instinctief op elkaars lichaamstaal, dat zit in ons DNA. Ik zeg vaak dat leren observeren bij lichaamstaal belangrijker is dan observeren om te leren. Onze ogen zien alles, maar veel informatie gaat verloren als je niet weet wat van belang is."
de hersenen & lichaamstaal
Bij alles wat je zegt, voelt en denkt zijn de hersenen betrokken. Twee gebieden in de hersenen werken hierbij nauw samen: het cognitieve en emotionele brein.
Het cognitieve brein (neocortex) stuurt bewuste processen aan waar je invloed op hebt en waarmee je beslist wat je wel en niet wilt zeggen. Het limbisch systeem (je emotionele brein) reageert niet-bewust. Wanneer je een emotie voelt wordt hieraan in dit gedeelte van de hersenen razendsnel betekenis gegeven en via het zenuwstelsel vertaald naar een fysieke reactie van het lichaam. Dit (onbewuste) proces gaat veel sneller dan het cognitieve proces.
Reacties van het lichaam: emoties zijn razendsnel!
Vroeger dachten we ten onrechte dat we eerst bang werden en daarna vluchten, maar onderzoek wijst op het tegendeel. Pas als we voor ons leven vrezen, realiseren we ons dat we bang zijn..! Dit overlevingsmechanisme is ook te zien als we autorijden; we reageren al vóórdat we het gevaar hebben kunnen analyseren. Als we op ons ‘bewuste' brein zouden moeten wachten zijn we al te laat... Zo ook als je voetbalt, etc...
Tussen emotie en beweging bestaat altijd hechte samenwerking door de amygdala gereguleerd. Het lichaam reageert spontaan op wat er op ons afkomt en reageert al op onze omgeving vóórdat we ons ervan bewust zijn.
William James, psycholoog in de late negentiende eeuw symboliseerde dit proces met een klassiek geworden voorbeeld: “Als je tijdens een wandeling een beer ontmoet denk je dan eerst aan vluchten of wordt je bang en vlucht je om die reden..? “
Bewegingen van het lichaam zijn evenals gezichtsuitdrukkingen vaak onbewuste uitingen en geven weer wat er in je omgaat. Of je nu wilt of niet; je kunt niet communiceren zonder te bewegen! Je kunt je gedrag bewust aanpassen; je lichaamstaal echter niet. Zonder erbij stil te staan gebruik je je hand, maak je een gebaar, vertrek je een spier in je schouder of in je gezicht. Lichaamstaal is de uitlaatklep voor emoties die je voelt die direct en oncontroleerbaar zichtbaar voor de ander zijn. Ze geven aan wat er in je omgaat.
Het hoofd draait op drie manieren op zijn as. Iedere wending krijgt betekenis wanneer we drie verschillende assen combineren en de verschillen onderzoeken als we 'ja'-knikken, 'nee'-schudden of de ander onze kin tonen. Lichaamstaal verschilt in sommige opzichten per (sub-)cultuur. Gezichtsexpressies en gebaren zijn echter niet zo universeel zoals we tot voor kort dachten. Sommige zijn afhankelijk van de cultuur waarin ze voorkomen (denk bijv. aan gebaren in de duikwereld). Zo ook verschillen gebaren en oogreflexen in de Arabische cultuur van onze westerse omdat deze zijn gerelateerd aan de schrijfrichting (culturele verschillen).
De handen werken als tentakels van de hersenen en spelen een belangrijke rol. Bewegingen van de handen worden vanuit het reptiele brein gestuurd en leiden een 'eigen' leven, net als in de dierenwereld. Onze handen zijn amper te controleren bij het praten. En dat is maar goed ook! Ze verduidelijken wat we willen zeggen en geven op verschillende manieren informatie.
Zo worden de handen o.m. gebruikt om het lichaam te 'verlossen' van een kriebel (jeuk) die we tijdens een gesprek voelen opkomen. Zodra het -ergens op het hoofd of lichaam- zonder aanwijsbare reden jeukt (zoals een huidaandoening o.i.d.), komt de hand tussenbeide om te krabben. Dit gebeurt vaak automatisch en gebeurt zelden bewust, zonder erbij na te denken. Maar: àls het kriebelt als je in gesprek bent laat het exact zien wat de achterliggende gedachte is aan de hand van de plek die door histamine -vanuit de hersenen- wordt aangestuurd.
De plaats waar de hand het lichaam van de 'jeuk' verlost, geeft de aanwijzing! Het lichaam doet niets voor niets, het werkt als het ware als een woordenboek. Voorbeeld: zodra je jezelf wilt bevestigen gaande hand naar je borstbeen..."bedoel je mij..??"
Deze z.g. micro-itches d.m.v. 'auto'-contact geeft informatie over ons denkproces. De neurobiologie leert ons dat elke beweging door de hersenen wordt gestuurd. Het lichaam beweegt echter nooit zonder reden en reageert op de zenuwimpulsen vanuit de hersenen.
Burgoon onderscheidt vier belangrijke communicatiestrategieën: impressie-, gespreks- , emotie- en de relationele management waarbij beeldbeheer en relatie-communicatie bedekken wat iemand van zichzelf laat zien (image).
De veronderstelling dat iemand liegt kan nooit alleen op micro-expressies worden gebaseerd, dat zou te simpel zijn. De context speelt een belangrijke rol (Ekman 2003) en daarnaast spreekt ook de rest van het hele lichaam zich uit.
- Emotie management is de manier waarop mensen emotionele ervaringen en expressies beheren tijdens de interactie.
- Conversatiebeheer de wijze waarop een interactief persoon het gesprek controleert (initiëren van thema of wending geven aan het gesprek).
Bodysystemics® methode
Lichaamstaal = preverbaal
de rol van emoties :
onder- of bovenliggend ?
Mond- en tong :
wat we niet hardop zeggen
het gezicht :
wat er in ons omgaat
Is lichaamstaal universeel?
Zijn universele emoties onafhankelijk van de cultuur waar we in opgroeien.?
In recente edities van PNAS geven Schotse wetenschappers van de Universiteit van Glasgow (m.n. prof. Rachael Jack) de algemene basisemoties (Paul Ekman) een nieuwe kijk. Zij gebruikten een grafisch programma om 3D-afbeeldingen van basisemoties op gezichten te vormen. Vervolgens toonde men de afbeeldingen aan 4800 vrijwilligers van West-Europese en Aziatische afkomst die de emotie moesten benoemen en scoren op een schaal van 1 tot 5.
Volgens de onderzoekers laten de resultaten zien dat de zes basisemoties niet zo universeel zijn en vooral toegespitst op emoties die we in de Westerse cultuur belangrijk vinden. Wat bleek? West-Europese deelnemers waren vrijwel perfect in staat om alle emoties te herkennen.
Aziatische tegenhangers daarentegen slaagden er een stuk minder in. Zij haalden vooral verbazing, angst, afschuw en boosheid door elkaar. Waarschijnlijk worden schaamte, trots en schuldgevoel beter herkend door Aziaten omdat die belangrijk zijn binnen de eigen cultuur zo denken de onderzoekers. Dit alles betekent automatisch dat het herkennen van emoties voor een deel cultureel bepaald is en daarmee niet bij geboorte vastligt.
3 bijzondere video's over mensen en emoties
Liegen is fundamenteel onderdeel van de menselijke communicatie waarbij symbolen worden gebruikt in zowel taalgebruik als lichamelijke- en gezichtsuitdrukkingen (Burgoon, 1994). Een leugen herkennen is niet het doel maar een bijproduct van de studie. Omdat authenticiteit en cognitie onderdeel zijn van de studie is het mogelijk een gedetailleerde analyse te maken van de eventuele leugen. Alles wat niet wordt gezegd wordt door het lichaam geuit en kan aanleiding zijn om het gesprek (vraagstelling) aan te passen. (literatuur en onderzoek)
Copyright © 2016 -2024 - Expertisecentrum Lichaamstaal Nederland ® - All Rights Reserved